Archeologia morska

Celem badań archeologicznych jest uzyskanie oryginalnych informacji, które po analizie i interpretacji mogą poszerzyć wiedzę i zrozumienie naszej przeszłości. Aby osiągnąć cel, ważny jest wybór i zastosowanie metody i technologii. W 1981 r. Muzeum Hrabstwa Kalmar rozpoczęło morskie badania archeologiczne królewskiego statku Kronan.

W strategicznych miejscach na miejscu wraku wykopano szyby badawcze, aby określić zasięg i charakter znalezisk. Układ współrzędnych ustalono na obszarze o wymiarach 50×40 metrów z wrakiem pośrodku. Układ współrzędnych umożliwia pomiary i wyznaczanie pozycji na podstawie stałych punktów znalezionych obiektów i części konstrukcyjnych. Po ustaleniu układu współrzędnych rozpoczęto systematyczne, stopniowe wykopywanie wraku, pokład po pokładzie, w kierunku łodzi. W połowie lat 90-tych w poprzek wraku wykonano tzw. szyb poszukiwawczy w celu wyjaśnienia, gdzie przebiegają granice pokładu w głębszych i niższych partiach wraku. Dziś, po 40 latach corocznych przeglądów, przebadano około 95 % powierzchni wraku. Uratowano 35 000 obiektów.

Obiekty i konstrukcje na miejscu wraku eksponowane są za pomocą tzw. pompy szlamowej lub pompy mamuta. Za pomocą kompresora sprężone powietrze jest kierowane wężem w dół na dno, gdzie przez zawór wpuszczane jest do metalowej dyszy. Kiedy powietrze wydostaje się na powierzchnię przez gruby wąż ssący, powstaje podciśnienie i przedmioty mogą być narażone na kontakt z piaskiem, szlamem i gliną. Przed podniesieniem przedmiotu należy go całkowicie zmierzyć i odsłonić. W przeciwnym razie istnieje ryzyko pominięcia ważnych informacji. Na powierzchni woda przepływa z węża ssącego przez sito, gdzie można usunąć wszelkie przeoczone przedmioty. Niezwykle ważne jest, aby nurek nie pracował z dyszą w bezpośrednim kontakcie ze środowiskiem wykopu. Przedmioty mogą wówczas łatwo ulec uszkodzeniu lub wślizgnąć się do ssawki. Ważne jest również, aby podczas pracy nurek leżał możliwie nieruchomo, aby osad nie unosił się w górę i nie niszczył widoku na dno. Istnieje również ryzyko, że obiekty zostaną zniszczone w wyniku zaniedbania podczas poruszania się. Przed podniesieniem przedmiotu należy go całkowicie zmierzyć i odsłonić. W przeciwnym razie istnieje ryzyko, że ważne informacje zostaną zniszczone.

Tak zwana fotomozaika składająca się z mozaiki cyfrowych obrazów miejsca wraku ukazuje jego wygląd. Zdjęcia wykonano aparatem fotograficznym z pewnej odległości nad dnem. Zdjęcia są następnie składane za pomocą programu komputerowego. Gotowy obraz wraku służy jako podstawa do identyfikacji poszczególnych części wraku, a także ułatwia planowanie prac nurkowych. Na podstawie fotomozaiki i systematycznych pomiarów różnych części wraku, stopniowo opracowywany jest coraz bardziej szczegółowy szkic miejsca wraku. Poprzez połączenie zdigitalizowanego obrazu wraku z bazą danych obiektów, w której znajdują się wszystkie znaleziska, można wyświetlić lokalizację uratowanych znalezisk na tle szkicu.

Szkic wraku ze zgniłym krajobrazem

Podczas nurkowania na głębokościach większych niż 10 metrów czas jest ograniczony. Na wraku Kronan na głębokości 26 metrów maksymalny czas nurkowania to 30 minut, aby wykonać bezpośrednie wynurzenie. Po kilku godzinach na powierzchni można wykonać drugie, krótsze nurkowanie. Efektywny czas nurkowania to około 50 minut dziennie i nurków. Gazem oddechowym jest zwykłe sprężone powietrze. Każdy nurek używa tzw. suchego skafandra. Pod skafandrem nurkowie noszą stelaż z włókna, aby chronić się przed zimnem. Temperatura dna w miejscu wraku rzadko przekracza +5 stopni.

Krótki czas nurkowania wymaga bardzo starannego zaplanowania prac na dnie. Ponieważ nurkowanie nie jest celem samym w sobie, a jedynie sposobem na „zabranie się do pracy”, umiejętności nurkowe muszą być w „kręgosłupie”, a archeologia musi być stawiana na pierwszym miejscu. Zespół nurków liczy 20 nurków plus załoga statku. Nurkowanie odbywa się głównie w parach. Zadania do wykonania są dokładnie zaplanowane na powierzchni przed zejściem. Na dnie prowadzone są nie tylko prace czysto archeologiczne. Aby prace archeologiczne funkcjonowały, należy wykonywać w sposób ciągły wiele prac serwisowych i konserwacyjnych. W bazie do nurkowania muszą być też dobrze funkcjonujące procedury bezpieczeństwa.